Οι δυσκολίες και οι προκλήσεις της εφαρμογής των ESG στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Από τον Αντώνη Σπανό, ESG expert, Fellow Business Excellence Institute Dublin, GRI competent, EFQM accredited expert, ΙΝΒΙΑΝ advisory committee, Member EBEN, εισηγητή προγραμμάτων επαγγελματικής επιμόρφωσης για το ESG της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.

H Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί δυναμικά την ολοκληρωμένη εφαρμογή της οδηγίας CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) από τους οργανισμούς που καταρχήν δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ, συπεριλαμβάνοντας σταδιακά όλες τις επιχειρήσεις μέχρι το 2030. Οι οδηγίες αυτές ενσωματώνουν τις οδηγίες NFRD (Non-Financial reporting Directive) που μέχρι στιγμής εφαρμόζονται από επιχειρήσεις και οργανισμούς εισηγμένους στο Χρηματιστήριο.

Ειδικότερα η οδηγία NFRD έχει εφαρμογή σε τράπεζες, ασφαλιστικές Εταιρίες και άλλους οργανισμούς που προσδιορίζονται από τις Εθνικές αρχές σαν οργανισμοί δημοσίου ενδιαφέροντος και που έχουν πάνω από 500 υπαλλήλους. Οι απαιτήσεις αυτές καλύπτονται ήδη από αντίστοιχες της οδηγίας CSRD.

Η εφαρμογή των οδηγιών αυτών άρχεται μόλις αυτές γίνονται νόμος του Κράτους και προϋποθέτουν τη πιστή τήρηση του ΤΑΧΟΝΟΜΥ (ταξινόμηση των περιβαλλοντικών κινδύνων σε έξη κατηγορίες) και Materiality Analysis (Ανάλυση Ουσιαστικότητας) όπου προσδιορίζονται οι κρίσιμες προτεραιότητες του κάθε Οργανισμού μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας στην οποία συμμετέχουν τα στελέχη του Οργανισμού και οι πλέον σημαντικοί ενδιαφερόμενοι (stakeholders). Κατά τη διαδικασία αυτή εντοπίζονται οι πλέον σημαντικές προτεραιότητες των δύο πλευρών και μέσω του συνδυασμού τους προσδιορίζονται τα έργα (projects) και οι πρωτοβουλίες (Initiatives) που πρέπει να αναλάβει ο οργανισμός για να επιτύχει αυτές τις "αμφίπλευρες" προτεραιότητες.

Οι στόχοι της ΕΕ. Το European Green Deal (EGD)

Η EE στα πλαίσια των Στρατηγικών Στόχων των Ηνωμένων Εθνών (SDGs) και των κανονισμών ESG, έχει θέσει φιλόδοξους αλλά και αυστηρούς στόχους σχετικά με την αειφορία, τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, τις εκπομπές CO2, την ανακύκλωση χρήσιμων πρώτων υλών και εξοπλισμού, το τερματισμό της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, τη μείωση των εκπομπών που προέρχονται από τη διακίνηση εμπορευμάτων από μακρινούς προορισμούς (π.χ. κρέατα από τη Ν. Αμερική, καφές παραγόμενος από εκχερσωμένα δάση της Βραζιλίας κλπ). Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να αναδιαμορφωθούν τα μέσα μεταφοράς ώστε να μεταφέρουν μεγαλύτερους όγκους ανά δρομολόγιο, συμβάλλοντας έτσι στη κατ’ αναλογία μείωση εκπομπών CO2 και GHG.

Oι κύριοι στόχοι του EGD είναι μία ουδέτερη Ευρώπη από εκπομπές άνθρακα μέχρις το 2050 και διαχωρισμός του άνθρακα από την οικονομική ανάπτυξη και τη χρήση πόρων. Tο EGD αυτό καθ αυτό, δεν είναι νόμος αλλά μια Γενική Στρατηγική που περιγράφει τους στόχους που αναλογούν σε διαφόρους τομείς της Οικονομίας.

Κάτω από την κατ’ αρχή συμφωνία στην οποία κατέληξαν τα μέλη της Επιτροπής η ΕΕ δεσμεύεται σε ένα ενδιάμεσο στόχο να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον 55% μέχρι το 2030 σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990.

"Η πολιτική μας δέσμευση να γίνουμε η πρώτη ήπειρος που είναι κλιματικά ουδέτερη έως το 2050 είναι πλέον νομικά δεσμευτική. Ο κλιματικός νόμος θέτει την ΕΕ σε ένα πράσινο μονοπάτι που θα υλοποιηθεί μέσα σε μία γενεά." Είπε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen.

Οκτώ κρίσιμες περιοχές περιέχονται στο Green Deal

1. Αύξηση των Κλιματικών επιδιώξεων για το 2030 και τo 2050.
2. Παροχή καθαρής και φτηνής ενέργειας
3. Κινητοποίηση της βιομηχανίας προς τη πλευρά της προσιτής και καθαρής ενέργειας.
4. Αλυσίδα διατροφής περιβαλλοντικά φιλική
5. Απλοποίηση και μαζικοποίηση της επικοινωνίας και των μετακινήσεων με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση εκπομπών
6. Προστασία και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας.
7. Μη τοξικό Περιβάλλον
8. Κατασκευές με αποτελεσματικές μεθόδους ενεργειακά, αλλά και με χαμηλότερη κατανάλωση πόρων.

Ενδεικτικά περιλαμβάνονται:

1. Μείωση αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2030 κατά 40%
2. Ανανεώσιμη ενέργεια μέχρι το 2030, αύξηση κατά 32%
3. Αποδοτική χρήση ενέργειας μέχρι το 2030 αυξημένη κατά 32.5 %
4. Πόροι διατιθέμενοι για το κλίμα από την ΕΕ μέχρι το 2030 αύξηση 25%
5. Μείωση ενεργειακής αλληλεξάρτησης των χωρών μελών μέχρι το 2030 κατά 15%
6. Έκλυση CO2 από τα αυτοκίνητα μέχρι το 2030, μείωση κατά 37.5% (ενδεικτικά αναφέρεται πως η κατά κεφαλήν εκπομπές CO2 αντιστοιχούν σε 6.39 τόνους κατ άτομο. Αυτές οι εκπομπές έχουν μειωθεί κατά -3.1 % από το 2015.

Ποιές είναι οι εκπομπές αερίων Scope 1, 2 and 3

Κάθε οργανισμός εντός ΕΕ θα είναι υπεύθυνος για τις εκπομπές αερίων που εκλύει στο περιβάλλον. Οι εκπομπές αυτές κατατάσσονται σε τρείς κατηγορίες:

Scope 1: είναι οι απευθείας εκπομπές που ελέγχονται και παράγονται από μία εταιρία.

Scope 2: και 3 έμμεσες εκπομπές που είναι αποτέλεσμα δραστηριότητας της Εταιρίας αλλά προέρχονται από πηγές που δεν ελέγχονται από την Εταιρία (πχ πάροχοι ενέργειας).

Scope 3: εκπομπές που δημιουργούνται από εξωτερικούς συνεργάτες, οι οποίες επηρεάζουν όλη την αλυσίδα παραγωγής, πχ εξωτερικές κατασκευές εξαρτημάτων και υλικών μεταφορέα από και προς την Εταιρία κλπ.

Συμπεράσματα: Επί ξύλου κρεμάμενοι οι στόχοι για την βιώσιμη ανάπτυξη

Σύμφωνα και με πρόσφατα δημοσιεύματα στο τύπο, οι στόχοι του ΟΗΕ για την βιώσιμη ανάπτυξη δύσκολα θα υλοποιηθούν σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα, κυρίως λόγω των πολλαπλών οικονομικών σοκ. Σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, στα € 578 δισ αποτιμάται για την ελληνική οικονομία το κόστος προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή αν γίνουν τα απαραίτητα έργα υποδομής. Εάν δεν γίνουν το κόστος κινδυνεύει να εκτοξευθεί στα €701 δις. Συνοψίζοντας, οι πιο σημαντικές προκλήσεις για την εφαρμογή του ESG είναι:

1. Κολοσσιαίες απαιτούμενες επενδύσεις σε έργα υποδομής. H Bloomberg Intelligence προβλέπει ότι οι παγκόσμιες επενδύσεις σε ESG μπορεί να ξεπεράσουν τα USD$50 τρις μέχρι το 2025.
2. Επίπονη και αυξημένα κόστη για τη συμμόρφωση των οικονομικά ασθενέστερων Εταιριών, οι οποίες κατά τα πρώτα 1-2 έτη εφαρμογής των οδηγιών ESG/CSRD είναι αμφίβολο αν θα διαθέτουν τους ανάλογους πόρους για εξοπλισμό, ενεργειακή αναβάθμιση κλπ ώστε να ευθυγραμμιστούν με τις απαιτήσεις του Green Deal & της Ταξινομίας που αφορά σε αποδεδειγμένη και ενεργή υποστήριξη των περιβαλλοντικών στόχων.
3. Απαιτείται ομοιομορφία των κριτηρίων επιτυχίας και αξιολόγησης. Συγκεκριμένα τη στιγμή αυτή χρησιμοποιούνται κυρίως τα κριτήρια GRI –Global Reporting International, SASB και σύντομα θα εφαρμοστούν τα κριτήρια ESRS μόλις αυτά γίνουν νόμοι του Κράτους. Οι αναφορές ESG τη δεδομένη στιγμή επικυρώνονται βάσει των δοκιμασμένων προτύπων GRI- SASB ή δεν επικυρώνονται καθόλου. Αυτό θα δημιουργήσει σύντομα ένα θέμα, αφού η ομοιομορφία των αναφορών και η χρήση του προτύπου αναφορών ESRS είναι το τελικό ζητούμενο από την ΕΕ
4. Η εξεύρεση πόρων από επιχειρήσεις και κράτη. To ESG γίνεται σταδιακά παγκόσμιο πρότυπο και όσοι συμμετέχουν, πρέπει να συμμορφώνονται με πολύ αυστηρούς κανόνες αναφορικά με τη διακυβέρνηση, και να έχουν υπογράψει τη συνθήκη United Nations Principles of Responsible Investment (UNPRI). Αυτοί οι οργανισμοί εκπροσωπούν πάγια αξίας $100 τρις. Είναι κατανοητό αναλογικά το μέγεθος των ποσών που θα απαιτηθεί από μικρότερους οργανισμούς των οποίων η ευθυγράμμιση με τους κανόνες του ESG θα γίνει απαιτητή μέχρι τα τέλη της δεκαετίας 2020-2030. Σαν θετικό παράδειγμα, η Ελληνική Εμπορική Ναυτιλία, η ισχυρότερη στον κόσμο, πραγματοποιεί εσπευσμένα τεράστιες επενδύσεις δισεκατομμυρίων για ναυπήγηση μεγάλων εμπορικών πλοίων με στόχο την αύξηση της χωρητικότητας με αντίστοιχη μείωση των δρομολογών, χρήση εναλλακτικών μη ρυπογόνων καυσίμων. Έχουμε παραδείγματα πλοίων που κινούνται με ηλεκτρισμό (COSCO) όπως και πλοίων με μεταλλική ιστιοφορία που θα εκμεταλλεύονται τον άνεμο για υπερατλαντικά δρομολόγια. Δεν είναι όμως σίγουρο πως οι άλλοι τομείς της οικονομίας των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών της Ευρώπης θα μπορέσουν να βρουν ανάλογους πόρους.
5. Η ευθυγράμμιση των εκτός της ΕΕ προμηθευτών και εταίρων οι οποίοι συμβάλλουν δραστικά και συνήθως αρνητικά στις εκπομπές CO2 και αερίων του Θερμοκηπίου (πχ Κίνα, Ασία, Ν. Αμερική, Αφρική). Θα μπορέσουν να ακολουθήσουν τις Εταιρίες – πελάτες τους στην ΕΕ;
6. Η μεγάλη δυσκολία για να μετρηθούν οι εκπομπές του Scope 3. Οι εκπομπές αυτές πρέπει να καταγράφονται από προμηθευτές, παροχείς υπηρεσιών που λειτουργούν στην ΕΕ ή ακόμα σε μακρινές χώρες όπως η Κίνα και η Βραζιλία. Φανταστείτε ένα μεγάλο εμπορικό πλοίο που μεταφέρει από τη Κίνα 500 εμπορευματοκιβώτια εκ των οποίων τα 5 ανήκουν σε συγκεκριμένη εταιρία της ΕΕ. Θα πρέπει να εξακριβωθεί το ακριβές ποσό CO2 & GHG που παράγεται για λογαριασμό του συγκεκριμένου πελάτη στην Ευρώπη!
7. H καθυστερημένη εφαρμογή των ενοποιημένων προτύπων αναφορών ESRS. Η ενοποίηση και συγχώνευση των πολλαπλών οδηγιών της ΕΕ (IFRS, TCFD, CSRD, NFRD) έτσι ώστε οι αναφορές και οι συμμορφώσεις των Εταιριών να είναι συγκρίσιμες, έχουν πολύ δρόμο ακόμα μέχρι τη πλήρη εφαρμογή και ευθυγράμμισή τους.
8. Είναι ακόμη ασαφές ποιοί θα ορίζονται ως αξιολογητές / επικυρωτές των αναφορών αειφορίας κάθε επιχείρησης και πως αυτοί θα πιστοποιούνται από το Κράτος. Τα σχετικά κριτήρια, οι διαδικασίες ή οι Κρατικοί πάροχοι διαπίστευσης αυτών των αξιολογητών, είναι προς το παρόν ασαφή.
9. H πορεία της Οικονομίας της ΕΕ. Η ΕΕ βρίσκεται κάτω από μεγάλη πίεση,ταυτόχρονα με τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που απειλεί να εκτροχιάσει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Οι επενδύσεις σε αυτό τον τομέα καθώς και το Εθνικό Προϊόν (GDP) επηρεάζονται αρνητικά από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό αλλά και άλλες συγκρούσεις. Ήδη έγκριτοι μελετητές επισημαίνουν τη πιθανότατη καθυστέρηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Χρειάζεσθε κατευθύνσεις ή διευκρινήσεις για το κανονιστικό πλαίσιο, τα κριτήρια ESG και τις εκθέσεις βιωσιμότητας. Μάθετε εδώ.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr