Το Εθνικό μας Μνημόσυνο

"Το "1821" ήταν μια σειρά οκτώ σαρανταπεντάλεπτων ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε από τον ΣΚΑΪ από τα τέλη Ιανουαρίου έως τα μέσα Μαρτίου του 2011. Γυρίστηκε σε πέντε χώρες - την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Αγγλία. Είναι η ακριβότερη μέχρι σήμερα σειρά ελληνικού ντοκιμαντέρ. Ήταν μια παραγωγή της εταιρείας "ΑΝΕΜΟΝ" της Ρέας Αποστολίδου και του Γιούρι Αβέρωφ. Απέσπασε τρεις φορές πάνω από τον μέσο όρο τηλεθέασης του ΣΚΑΪ εκείνη την εποχή - σχεδόν ένα εκατομμύριο τηλεθεατές παρακολουθούσαν το "1821" κάθε Τρίτη στις 11 το βράδυ, ποσοστό απλησίαστο για ντοκιμαντέρ, τόσο πριν όσο και μετά. Χλευάστηκε, χαλκεύτηκε και συκοφαντήθηκε όσο καμία άλλη εκπομπή στην ελληνική τηλεόραση. Όποτε βρείτε χρόνο και διάθεση, δείτε και τα οκτώ επεισόδια και σχηματίστε μόνοι σας τη δική σας γνώμη. Ήταν τιμή μου που συνεργάστηκα με τόσο σπουδαίους ανθρώπους - ιστορικούς, καλλιτέχνες και τεχνικούς - και ανέλαβα την παρουσίασή της".

Κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια, ανεβάζω στο Facebook το παραπάνω πανομοιότυπο κείμενο, με μοναδική ειδοποιό διαφορά από το 2011 τη χρονική απόσταση, σαν ετήσιο μνημόσυνο όπου ο ιερέας επαναλαμβάνει τα ίδια ακριβώς λόγια και δεν αλλάζει κάθε φορά παρά μόνο το όνομα του μεταστάντος.

Συνήθως συνοδεύω στην ανάρτηση το κείμενο με μια φωτογραφία μου από την τηλεοπτική σειρά, που έχει τη μικρή δική της χαριτωμένη ιστορία. Στέκομαι μπροστά στο ναό της Αγίας Λαύρας, στα Καλάβρυτα, αμέσως μετά τη λήξη του πανηγυρικού εορτασμού για την 25η Μαρτίου, όπου – σύμφωνα με την ετήσια αναπαράσταση - ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ανεμίζει το λάβαρο της επανάστασης (το δικό μας γύρισμα έλαβε χώρα κατά τον εορτασμό του 2010). Το συγκεντρωμένο πλήθος έχει αρχίσει να αραιώνει, ο σημαιοστολισμός παραμένει ανέπαφος, εγώ κοιτάζω ευθύβολα τον φακό και, με το ξηρό ύφος ρεπόρτερ από τον Περσικό Κόλπο ή τη Λωρίδα της Γάζας, ενημερώνω τους αποσβολωμένους (εικάζω) τηλεθεατές ότι το συγκεκριμένο "περιστατικό" απλώς… δεν συνέβη ποτέ. Είναι μια ετεροχρονισμένη "κατασκευή".

"Η ελληνική επανάσταση", γράφει στη "Φλόγα της Ελευθερίας” (εκδόσεις Ενάλιος, 2006) ο Βρετανός ιστορικός Ντέιβιντ Μπριούερ, ομότιμος καθηγητής Κλασικών Σπουδών στην Οξφόρδη, "πράγματι ξεκίνησε την άνοιξη του 1821, αλλά ολόκληρο αυτό το επεισόδιο ήταν καθαρή επινόηση. Ούτε ο [Παλαιών Πατρών] Γερμανός ούτε ο Κολοκοτρώνης, στον οποίο υποτίθεται ότι απευθύνθηκε, βρίσκονταν στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου. Ο Κολοκοτρώνης βρισκόταν πολλά χιλιόμετρα μακριά, στη νότια Πελοπόννησο. Ιστορικοί της εποχής εκείνης, Έλληνες και ξένοι, απέρριπταν το επεισόδιο ως ψευδοϊστορικό ή απλώς ψευδές [σημειωτέον, συμπληρώνω εδώ, πως ούτε ο ίδιος ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κάνει την παραμικρή σχετική μνεία στα Απομνημονεύματά του]. Ο μύθος αυτός προέρχεται από την πένα του Φρανσουά Πουκεβίλ, Γάλλου προξένου στην Ελλάδα και συγγραφέα μιας τετράτομης ιστορίας της ελληνικής επανάστασης που εκδόθηκε εσπευσμένα το 1824 […] Η γοητεία της διήγησης του Πουκεβίλ έγκειται στο γεγονός ότι συνδέει με κάθε δυνατό τρόπο την επανάσταση των Ελλήνων με τη Βίβλο, με τη θρησκευτική πίστη και με την ορθόδοξη εκκλησία".

Ας μπούμε τώρα στα "παπούτσια" του μέσου τηλεθεατή, τον Φεβρουάριο του 2011, καθώς παρακολουθεί την εισαγωγή στο τρίτο επεισόδιο του "1821" και με ακούει να επαναλαμβάνω μπροστά στην κάμερα, σχεδόν λέξη προς λέξη, τα γραφόμενα του Μπριούερ. Έχουν περάσει μόλις τρία χρόνια (στις 28 Ιανουαρίου του 2008) από τον θάνατο του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου και κάτι λιγότερο από έντεκα χρόνια από την ημέρα (στις 21 Ιουνίου του 2000) που ο Χριστόδουλος ανέμισε το λάβαρο της Αγίας Λαύρας στη θηριώδη "λαοσύναξη" της Αθήνας (γύρω στις 800.000 κόσμος) για την αναγραφή του θρησκεύματος στις ταυτότητες. Τα γεγονότα είναι ακόμη νωπά. Τι διάβολο ανέμισε ο Χριστόδουλος, αν δεν ανέμισε το λάβαρο της επανάστασης; Ο μέσος τηλεθεατής δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει, πόσο μάλλον να απαντήσει σε ανάλογο ερώτημα.

Δεν ήταν καν το μοναδικό ερώτημα που έθετε η σειρά του "1821", ούτε ο μοναδικός μύθος που επιχειρούσε να διαλύσει. Ειδικά στο όγδοο και τελευταίο επεισόδιο με τον ανάλογο τίτλο – ο "Εθνικός μας Μύθος"- γινόταν ο κακός χαμός: τι "Κρυφά Σχολειά", τι "εθνοτική καθαρότητα" των επαναστατών… Τα πληκτρολόγια στα αρτιγέννητα τότε social media είχαν πάρει φωτιά, όπως και η διακίνηση πικάντικων μυθευμάτων που δεν ειπώθηκαν ποτέ στη σειρά, αλλά οι συντελεστές της κλήθηκαν να απολογηθούν δημόσια λες και ειπώθηκαν. Το πιο χαριτωμένο; Κάθε Τρίτη, στις 11 το βράδυ, την ώρα που προβαλλόταν η σειρά, μια δράκα τραμπούκων μαζευόταν έξω από τον σταθμό του ΣΚΑΪ και μας έβριζαν πατόκορφα με γκεμπελικές παραλλαγές του "Λευτέρη, Λευτεράκη” των Γκάτσου – Ξαρχάκου: "Βερέμη, Βερέμη, Βερέμη / είσαι τσατσά στου Αλαφούζου το χαρέμι / και πες και στον Τατσόπουλο να ξέρει / πως θα τον βρούμε μέρα μεσημέρι". Οι ρήτορες μεταξύ των τραμπούκων έβγαζαν διαπρύσιους "πατριωτικούς" λόγους, αλλά ήταν ακόμη παγκοσμίως άγνωστοι. Θα τους γνωρίζαμε καλύτερα έναν χρόνο αργότερα: τον Ηλία Παναγιώταρο και τον Ηλία Κασιδιάρη.

Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει, με το πέρασμα του χρόνου, και η μετάλλαξη στις αντιδράσεις της ιδιοκτησίας του σταθμού. Στις πρώτες επετείους μετά το 2011, λες και από υπερηφάνεια ή από γινάτι, ο ΣΚΑΪ επαναλάμβανε την προβολή του "1821", στωικά αδιάφορος απέναντι στις χολερικές επιθέσεις και τα τοξικά αρνητικά σχόλια. Κατόπιν κουράστηκε ή/και παραδέχτηκε ότι ο αγώνας είναι μάταιος. Έφτιαξε καινούργιες σειρές, πιο προσεκτικές (προσοχή, πιο προσεκτικές, όχι πιο προσεγμένες), πιο σιδερωμένες, χωρίς τις ενοχλητικές εκείνες ακίδες –"γιατί είχαμε δύο εμφυλίους κατά τη διάρκεια της επανάστασης;", "γιατί πάντοτε μετατρέπουμε κάθε εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα σε αδελφοκτόνα σύγκρουση;"- που μας αποσπούν από την εθνική μας νιρβάνα. Στο κάτω-κάτω, ποτέ δεν τα πηγαίναμε καλά με την εθνική μας μνήμη. Καλύτερα τα πηγαίναμε με τα εθνικά μας μνημόσυνα.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr