Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Γιατί είναι τόσο σημαντική η ύφεση της νόσου

Του Παπαλόπουλου Ιωάννη, ειδικού ρευματολόγου

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι ένα συστηματικό αυτοάνοσο νόσημα που κατατάσσεται στις φλεγμονώδεις αρθρίτιδες. Η συχνότητά της στον γενικό πληθυσμό υπερβαίνει το 1%, με τις γυναίκες να νοσούν καθ΄υπεροχήν συγκριτικά με τους άντρες σε αναλογία 3:1. Η εμφάνισή της μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συνηθέστερα όμως εκδηλώνεται κατά την τρίτη και τέταρτη δεκαετία της ζωής. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι νοσούν περίπου 100.000 άνθρωποι.

Ρευματοειδής αρθρίτιδα: Τα βασικά χαρακτηριστικά και η αιτιολογία της νόσου

Η νόσος προσβάλλει συμμετρικά τις περιφερικές αρθρώσεις άνω και κάτω άκρων, προκαλώντας όλα τα χαρακτηριστικά της φλεγμονής, δηλαδή έντονο πόνο, διόγκωση και θερμότητα, αλλά και δυσκαμψία τις πρώτες πρωινές ώρες που ξεπερνά τα 45 λεπτά. Επιπλέον, αν μείνει αθεράπευτη, προξενεί διαβρώσεις και μόνιμες παραμορφώσεις στις πάσχουσες αρθρώσεις.

Ωστόσο, η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν αφορά μόνο τις αρθρώσεις. Σε ανθρώπους που νοσούν, πέραν των αρθρώσεων, είναι πιθανή και η προσβολή άλλων οργάνων, όπως οι πνεύμονες, η καρδιά, ο οφθαλμός, το περιφερικό νευρικό σύστημα, ενώ συνήθης είναι η παρουσία γενικών συμπτωμάτων, όπως κακουχία, απώλεια βάρους, δεκατική πυρετική κίνηση.

Όπως με τα περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα, η αιτιολογία της νόσου δεν είναι καλά διευκρινισμένη. Η τρέχουσα θεώρηση είναι πως πρόκειται για αλληλεπίδραση γενετικών, περιβαλλοντικών, ανοσολογικών και ορμονικών παραγόντων.

Οι εξελίξεις στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας

Τα τελευταία χρόνια, η θεραπευτική προσέγγιση της νόσου έχει αλλάξει ριζικά. Οι σπουδαιότεροι οργανισμοί παγκοσμίως που ανακοινώνουν κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας (ACR/EULAR) έχουν θέσει ως ξεκάθαρο στόχο την κλινική και εργαστηριακή ύφεση της νόσου ή στη χειρότερη περίπτωση τη χαμηλή ενεργότητα. Ο ορισμός της ύφεσης, πέραν των ευρημάτων στην εξέταση από τον θεράποντα ιατρό και των εργαστηριακών εξετάσεων, περιλαμβάνει ελαχιστοποίηση του πόνου στον ασθενή κάτω από το 1/10 του μέγιστου.

Η επίτευξη κλινικής ύφεσης στη ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι εξόχως σημαντική. Πρωτίστως, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα ομαλής μελλοντικής έκβασης, με λιγότερες ή και καθόλου υποτροπές, ενώ επιβραδύνει την ακτινολογική πρόοδο της νόσου, αποτρέποντας την εμφάνιση μόνιμων παραμορφώσεων των εμπλεκόμενων αρθρώσεων. Επιπλέον, ο πάσχων βιώνει ελαχιστοποίηση του πόνου στο μυοσκελετικό του σύστημα, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ποιότητα της καθημερινότητάς του. Καθίσταται λειτουργικός ως προς την αυτοεξυπηρέτησή του, αλλά και τη δυνατότητά του να εργάζεται και να παράγει. Επίσης, ο καλός έλεγχος της νόσου μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης των συννοσηροτήτων που σχετίζονται με αυτή. Ενδεικτικά, μειώνεται η πιθανότητα καρδιαγγειακών συμβαμάτων (εμφραγμάτων, αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων) που επάγονται από συστηματική φλεγμονή, καθώς και η πιθανότητα οστεοπόρωσης και σακχαρώδη διαβήτη από εκτεταμένη χρήση κορτικοειδών σε καταστάσεις υψηλής ενεργότητας της νόσου.

Καθοριστικός παράγοντας στο να καταστεί εφικτός στόχος η ύφεση των νοσούντων από ρευματοειδή αρθρίτιδα αποτέλεσε η βελτιστοποίηση των εργαλείων που διαθέτει στη φαρέτρα του ο σύγχρονος ρευματολόγος. Τα τελευταία αφορούν τόσο στο διαγνωστικό σκέλος, όσο και στην εκτίμηση της βαρύτητας της νόσου, στην αναγνώριση δυσμενών προγνωστικών παραγόντων, αλλά και σε μεθόδους παρακολούθησης της απόκρισης στις χορηγούμενες θεραπείες. Μέσα από τη χρήση τους έχει διακριβωθεί πως η πρώιμη διάγνωση της νόσου και η άμεση θεραπευτική παρέμβαση στα αρχικά στάδια μπορούν να αλλάξουν τη φυσική της πορεία προς όφελος του πάσχοντα.

Το σπουδαιότερο όμως βήμα στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι η εφαρμογή νεότερων θεραπειών. Εκτός από τα κλασικά ανοσοτροποποιητικά της νόσου φάρμακα, όπως η μεθοτρεξάτη και η λεφλουνομίδη, τα τελευταία περίπου 25 χρόνια οι βιολογικοί παράγοντες, που χορηγούνται ενδοφλέβια ή υποδόρια, έφεραν εντυπωσιακά αποτελέσματα στην εικόνα των ασθενών. Φάρμακα όπως οι αναστολείς του TNF-α (Infliximab, Etanercept, Adalimumab, Golimumab), ο αναστολέας του υποδοχέα της IL-6 (Tocilizumab), καθώς και αυτά που στοχεύουν τα Β (Rituximab) και τα Τ λεμφοκύτταρα (Abatacept) πέτυχαν εγκατάσταση ύφεσης ακόμη και σε περιπτώσεις επιθετικής νόσου.

Την τελευταία τριετία έχει εισέλθει στην κλινική πρακτική μια νέα κατηγορία φαρμάκων, οι αναστολείς των JAK κινασών. Το Tofacitinib ήταν το πρώτο φάρμακο αυτής της κατηγορίας που τέθηκε σε κυκλοφορία. Στη συνέχεια, νεότεροι και πιο εκλεκτικοί εκπρόσωποι, όπως το Upadacitinib, που έλαβε έγκριση προ έτους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, έδειξαν σε μελέτες χιλιάδων ασθενών με μέτρια και σοβαρή ρευματοειδή αρθρίτιδα πολύ καλή αποτελεσματικότητα, με ικανοποιητικό προφίλ ασφάλειας. Σε αντίθεση με τους ενέσιμους βιολογικούς παράγοντες, χορηγούνται σε μορφή χαπιού από το στόμα, μόνα τους ή σε συνδυασμό με μεθοτρεξάτη. Επιπλέον, φαίνεται να έχουν ταχεία δράση στη μείωση του πόνου και την ανάκτηση της λειτουργικότητας, επισπεύδοντας το υποκειμενικό αίσθημα βελτίωσης των ασθενών.

Γίνεται σαφές από τα παραπάνω ότι η επίτευξη ύφεσης για σημαντικό ποσοστό ασθενών που πάσχουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα στον 21ο αιώνα έχει καταστεί στόχος ρεαλιστικός, μέσω της προόδου γύρω από τη γνώση για το νόσημα, αλλά και της διαθεσιμότητας νέων αποτελεσματικών θεραπειών. Ο ρόλος τόσο των βιολογικών φαρμάκων, όσο και των νεότερων αναστολέων των JAK κινασών, υπήρξε κομβικός για την αλματώδη αυτή εξέλιξη στην αντιμετώπιση της νόσου. Η ρευματολογική κοινότητα οφείλει με εξωστρέφεια να φροντίσει, ώστε το μήνυμα αυτό να εμπεδωθεί μεταξύ των πασχόντων.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr