Ηθικό μειονέκτημα

Στην τρέχουσα γλώσσα, το περίφημο «ηθικό πλεονέκτημα» δεν σηματοδοτεί κάτι περισσότερο ...από ένα επίθετο και ένα ουσιαστικό. Καθώς, μάλιστα, οι σημασίες αμφοτέρων είναι γενικές και κυμαινόμενες, κάθε σοβαρή προσέγγισή τους δεν μπορεί παρά να εκκινεί από τρεις παραδοχές: Την ιστορική τους τοποθέτηση, αφού οι κανόνες που, κατά καιρούς, αποκρυσταλλώνονται ως κυρίαρχη ηθική, διαρκώς μεταβάλλονται. Τον προσδιορισμό του πεδίου όπου εκδηλώνονται, καθώς οι αξίες αυτού του τύπου διαπερνούν σχεδόν τα πάντα -από προσωπικές συμπεριφορές και κοινωνικοπολιτικές δράσεις μέχρι θρησκευτικές τάσεις και προσηλώσεις. Και, προφανώς, την παρουσία τουλάχιστον δύο υποκειμένων, οι τροχιές των οποίων τίθενται προς σύγκριση, ώστε, στο τέλος, να προκύπτει ότι το ένα «πλεονεκτεί ηθικά» έναντι του άλλου. Με άλλα λόγια, σε έναν κόσμο που κινείται εκτός «αγίων» δογμάτων (αν και εκεί ακόμη οι ερμηνείες των Γραφών εγείρουν, ενίοτε, ενστάσεις), όποιος προβάλλει τις δύο τούτες λέξεις ως ειδικό και αποκλειστικό προσόν της δικής του διαδρομής, αναλαμβάνει μεγάλη ευθύνη.

Είναι πολλές οι ιστορικές στιγμές που οδηγούν σε αμηχανία όταν εξετάζονται υπό το πρίσμα της ηθικής και στον σχετικό διάλογο παραλείπονται οι παραπάνω κρίσιμες προϋποθέσεις. Το σύστημα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, για παράδειγμα, θα κρινόταν απεχθές και αποκρουστικό αν εξεταζόταν βάσει της σημερινής αξιακής κατάταξης της δουλείας. Η επιλογή των Γάλλων, το 2002, να προτιμήσουν τον «σκανδαλιάρη» Ζακ Σιράκ από τον «έντιμο» Ζαν Μαρί Λεπέν, θα έμοιαζε άδικη, αφού ανέδειξε Πρόεδρο με 82% έναν κατηγορούμενο αστό πολιτικό, δίνοντας μόνο 12% σε έναν «τίμιο» φασίστα. Και, προφανώς, τα πράγματα θα θόλωναν ακόμη περισσότερο αν, μιλώντας για ηθική, συγχέονταν προσωπικές και πολιτικές ευθύνες, κανόνες και επικρατούσα ατμόσφαιρα κάθε εποχής, ιδιαίτερα ατομικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά κρινόντων και κρινομένων. Εν ολίγοις: το διαβόητο «ηθικό πλεονέκτημα» αποδεικνύεται πολύ σύνθετη υπόθεση για να προβάλλεται ως καθημερινό επιχείρημα. Κρύβει παγίδες όταν δολίως πλασάρεται στην πολιτική ως κεντρικό διαφοροποιητικό στοιχείο. Κι εύκολα μετατρέπεται, αρχικά, από δήθεν προτέρημα σε αμφιβολία και, στη συνέχεια, από επιθετική σφαίρα σε αυτεπίστροφο βέλος.

Η απόφαση του ΣΥΡΙΖΑ να αναγάγει τις δύο αυτές λέξεις σε περιοριστικό πλαίσιο της πολιτικής αντιπαράθεσης, αποτελεί, προφανώς, τη δική του έξοδο κινδύνου από το κυβερνητικό ερείπιο για το οποίο όφειλε να απολογείται. Σε κάποιους, ωστόσο, δίνει την ευκαιρία να θυμηθούν τον Κάντ που όριζε ως μοναδικό κριτήριο ηθικής στην πολιτική το Δίκαιο και όχι την υποκειμενική δοξασία. Τον Μοντεσκιέ που διαχώριζε την «πολιτική αρετή» με στόχο τη δημόσια πρόοδο, από την «προσωπική ηθική» που αφορά, απλώς, την ατομική συνείδηση. Και, ασφαλώς, τον Ροβεσπιέρο ο οποίος ακριβώς για να δικαιολογήσει την εκτροπή της επανάστασης και την αιματηρή Τρομοκρατία, ανακήρυξε τον πατριωτισμό σε «υπόθεση καρδιάς». Την «καθαρή συνείδηση» και την «ηθικοποίηση της πολιτικής», επικαλέστηκε και εκείνος, προσδίδοντας στα εγκλήματά του διάσταση θρησκευτική. Για να εισπράξει, βέβαια, την απάντηση του «διεφθαρμένου» Δαντών: «Με ποιο δικαίωμα εσύ κάνεις την γκιλοτίνα σκάφη για τα άπλυτα των άλλων και απ΄τα κομμένα κεφάλια τους φτιάχνεις σαπούνι για τα λεκιασμένα ρούχα τους; Εσύ, που όλο μας δείχνεις το βουρτσισμένο σακάκι σου, είσαι, τάχα, ο αστυνόμος του Ουρανού;».

Η τελευταία δημόσια συζήτηση για την Νοβάρτις αν και έγινε με φόντο την ηθική, δεν βοήθησε στη γόνιμη προσέγγισή της. Ανέδειξε, βέβαια, την ύπαρξη ενός σκανδάλου οικονομικού, το σχέδιο μετατροπής του σε πολιτικό με στόχο να εκτεθεί η αντιπολίτευση και την υποκρισία της κυβέρνησης που έστησε 10 κάλπες για να ψηφιστεί αγεληδόν ...η αρχική της απόφαση. Όμως, ενώ περίσσεψαν τα λόγια για εκ γενετής αριστερούς «αμόλυντους» και για αιωνίως «υπόπτους» αντιπάλους, έλειψε ο ρήτορας που θα κατήγγειλε πως αυτή ακριβώς η πληθωριστική ρητορική περί «ηθικού πλεονεκτήματος» είναι ανήθικη και δεν αποτελεί παρά το ψυχικό συμπλήρωμα μιας άψυχης, τελικά, πολιτικής. Δεν εξηγήθηκε ο ύπουλος ελιγμός της σύγχυσης, καθώς άλλα είναι τα κριτήρια του προσωπικού ήθους και διαφορετικά εκείνα της πολιτικής ηθικής. Και δεν διατυπήθηκε ρητά ότι πρόβλημα ανακύπτει μόνον όταν τα πρώτα εισβάλλουν στα δεύτερα -και μάλιστα για να καθιερωθούν με θεσμική μορφή! Όταν, δηλαδή, η ατομική αναισθησία, αυθάδεια (ή και φυσική αγένεια) μίας κυρίας νομιμοποιείται δια του μικροφώνου της Βουλής, διαολοστέλνοντας έναν ομιλητή! Ή όταν η απληστία, λαιμαργία (ή και ταπεινή τσιγγουνιά) ενός πάμπλουτου ζεύγους δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ως «επιδότηση ενοικίου» ενός από τα σπίτια του -με την υπογραφή ...των δύο συζύγων που τυγχάνουν και διορισμένοι υπουργοί! Τότε, ναι, πράγματι, μπορεί να γίνει λόγος για ηθικό μειονέκτημα ...

------

Στην ιστοσελίδα μας φιλοξενούνται όλες οι απόψεις που σέβονται τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον πολιτισμό και την αισθητική. Οι γνώμες των αρθρογράφων είναι ενυπόγραφες και προσωπικές και δεν ταυτίζονται απαραίτητα με την άποψη του TheToc.gr.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr